Moniek Toebosch, Engelen/Angels (1994), foto door Jordi Huisman

Engelen/Angels (1994)

Moniek Toebosch

Moniek Toebosch, het bord over de Engelenzender in 1995, foto Thijs Quispel (bord is tegenwoordig niet meer aanwezig)

Let op: Engelen/Angels is niet meer beschikbaar als radiozender, alleen als app. Download de app hier (Apple App Store) en hier (Google Play). De app werkt pas als u op de Houtribdijk rijdt.

In de jaren 1990 kon je op de dijk tussen Enkhuizen en Lelystad je autoradio afstemmen op Fm 98,0 MHz, op ‘de Engelenzender’. Die was van 1994 tot 2000 in de lucht als radiozender en werd in 2019 nieuw leven ingeblazen. Moniek Toebosch ontwierp het werk, dat officieel Engelen/Angels heet, in 1992 als onderdeel van een abri-project van de Van der Leeuw Stichting. De stichting vroeg zeven kunstenaars om eigentijdse schuilplaatsen te maken; Toebosch zag de auto bij uitstek als toevluchtsoord waarin mensen zich konden afzonderen op weg van huis naar werk en terug.

De voorruit biedt zicht op 26 km asfalt van de Houtribdijk; aan weerszijden van de auto spreiden de waterspiegels van het Markermeer en het IJsselmeer zich uit. En bovenal is er die lege grijze lucht die je omhelst. Meerstemmig gezang stijgt op uit de autoradio, af en toe klinken de woorden hoop en liefde in verschillende talen. Op de openbare weg, in de privéruimte van je auto, zingen de engelen.

Op de borden die de radiofrequentie of de app aankondigen na, is het kunstwerk nagenoeg onzichtbaar. Toch weet Moniek Toebosch de hele autocabine te vullen met haar hemelse klanken, 26 km lang.

Engelen/Angels van Moniek Toebosch, uitgevoerd in samenwerking met componist Harm Visser, is te beluisteren op de 26 kilometer lange Houtribdijk van Enkhuizen naar Lelystad. Het werk is tot stand gekomen in opdracht van de Prof. Dr. G. v.d. Leeuw Stichting in samenwerking met SKOR. In 2019 bestempelde kunstcriticus Hans den Hartog Jager het kunstwerk als een van de vijftig ‘kernkunstwerken van Nederland’ en blies hij het met museum de Fundatie nieuw leven in als app. Deze app is vervolgens geadopteerd door Rijkswaterstaat en Provincie Flevoland. Het kunstwerk is in 2022 toegevoegd aan de collectie Land Art Flevoland.

Podcast over Engelen/Angels

Kunstjournalist Luuk Heezen praat over dit bijzondere werk met kunsthistorica Brigitte van der Sande. Deze podcast is een latere toevoeging aan de serie podcasts over Land Art Flevoland die waren opgenomen tijdens het Land Art Luisterweekend.